جدیدترین ویرایش استاندارد مدیریت پروژه PMBOK
پیکره دانش مدیریت پروژه یا PMBOK (Project Management Body of Knowledge) مجموعه‌ای از واژگان، راهنما و دستورالعمل‌ها برای مدیریت پروژه است. این پیکره دانشی به‌مرور زمان تکامل یافته و در حال حاضر به عنوان کتاب "راهنما برای پیکره دانش مدیریت پروژه" شناخته می‌شود و منبع و مرجع اصلی متخصصان و مدیران پروژه در سراسر دنیا است. این راهنما، توسط مؤسسه مدیریت پروژه (PMI) تألیف و منتشر شده است و هم‌اکنون جدیدترین ویرایش آن (ویرایش هفتم) در سال ۲۰۲۱ در اختیار است.
تا به امروز PMBOK بر تکنیک‌ها و روش‌های مدیریت پروژه سنتی یا آبشاری (waterfall) تکیه داشت؛ اما با رشد روز افزون تکنولوژی و شدیدتر شدن رقابت بین سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی، شاهد کوتاه‌تر شدن روزافزون چرخه‌های عمر محصولات و همچنین تغییرات شدید نیازمندی‌های محصول یا پروژه هستیم. با رویکردهای سنتی و آبشاری، پاسخ سریع به این تغییرات و همگام شدن با آنها امکان پذیر نیست و به همین دلیل، نیاز به رویکردی متفاوت که چابک و سریع باشد و بتواند در زمان مناسب، پاسخ لازم را به تغییرات بدهد به شدت حس می‌شود.
مدیریت پروژه چابک (Agile) در دهه ۲۰۰۰ میلادی شکل گرفت. این روش چابک، بیشتر در زمینه‌های پروژه‌های فن‌آوری اطلاعات و نرم افزاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. PMBOK متناسب با تغییرات حوزه مدیریت پروژه تغییر می‌کند و به همین منظور است که هر ۳ تا ۵ سال، استاندارد PMBOK به روز می‌شود.
تغییرات ویرایش هفتم PMBOK
در ویرایش هفتم PMBOK، ما شاهد اصول (Principles) هستیم نه فرایند‌ها (Process) و حجم آن نیز نسبت به نسخه قبلی کمتر خواهد بود. مدیران پروژه هنگام تحویل پروژه با توجه به ماهیت صنعت، خواست ذینفعان و سازمان، ویژگی‌ها و الزامات پروژه می‌توانند رویکردها و نگرش‌های متفاوتی را به کار گیرند.
انواع رویکردها شامل: قابل پیش بینی بودن، چابک، هیبریدی و یا آبشاری هستند. استانداردهای مدیریت پروژه، رویکردی را بر دیگری ارجح نمی‌داند؛ بلکه با توجه به ماهیت و نوع پروژه، این ارجحیت می‌تواند متفاوت باشد.
تفاوت مدیریت پروژه اصل محور با مدیریت پروژه فرایند محور
در ویرایش هفتم PMBOK، مدیریت پروژه فرایند محور جای خود را به مدیریت پروژه اصل محور (principle) داده است. ویرایش های قبلی PMBOK بر روی موارد تحویل دادنی (deliverables) تمرکز دارند؛ اما در PMBOK جدید، تمرکز بر روی نتایج نهایی (outcomes) است. این نکته را هم باید در نظر گرفت که این به معنی غیر مفید و بی ارزش بودن رویکردهای فرایند محور نیست و همچنان بسیاری از سازمان‌ها و متخصصان حوزه مدیریت پروژه از روش‌های قبل استفاده می‌کنند. در واقع در این ویرایش PMBOK، پروژه‌ها صرفاً تولید کننده محصولات و یا تحویل شدنی‌ها نیستند؛ بلکه نتایج نهایی را تحویل می‌دهند و ایجاد ارزش برای سازمان‌ها و ذینفعان آنها می‌کنند.
نگاهی به تغییرات ویرایش هفتم PMBOK
ما شاهد ۳ بخش مقدمه و ده حوزه دانشی در ویرایش ششم PMBOK هستیم؛ اما در ویرایش هفتم PMBOK به جای حوزه‌های دانشی، دامنه‌های عملکردی را خواهیم داشت. به علاوه، بخش‌های متناسب سازی، مدل‌ها، روش‌ها و نمونه‌های خروجی در قالب فرمها، الگوها و برنامه‌ها هم وجود دارند. ویرایش ششم PMBOK شامل ۵ مرحله چرخه حیات پروژه است:
۱. آغازین
۲. برنامه‌ریزی
۳. اجرایی
۴. نظارتی و کنترلی
۵. اختتام
در ویرایش هفتم PMBOK شاهد تغییر رویکرد فرایند محور به اصل محور بودن خواهیم بود و تمرکز اصلی سیستم بر روی تحویل نتایج نهایی ارزشمند به جای تحویل شدنی‌ها است.
جایگزینی حوزه‌های دانشی ویرایش ۶ استاندارد پمباک با دامنه‌های عملکردی در ویرایش ۷
جایگزینی گروه‌های فرایندی ویرایش ۶ استاندارد پمباک با اصول در ویرایش ۷
سیستم تحویل ارزش
بر اساس سیستم تحویل ارزش، استراتژی‌ها، مأموریت‌ها و اهداف سازمان، تعیین کننده سرمایه‌گذاری‌ها یا پرتفولیوهای (سبد پروژه‌ها) آتی آنها است. این پورتفولیوها می‌توانند خود شامل زیر مجموعه‌ای از پورتفولیوها، طرح‌ها و یا پروژه‌ها باشند.
در به روز رسانی نسخه هفتم PMBOK، شاهد اصول ۱۲ گانه خواهیم بود و این اصول بیان کننده علت و چرایی تحویل پروژه هستند. این اصول، نشان دهنده واقعیت، ارزش و معیار هستند و توصیفی نیستند. برای اطمینان یافتن از اینکه به نتایج نهایی تحویل پروژه‌ها دست خواهیم یافت، اعضای پروژه باید از این ۱۲ اصل اطمینان حاصل کنند:
۱. یک رهبر سخت کوش، با احترام و مراقب باشید
۲. محیط مناسبی را در پروژه، برای همکاری و تعامل تیمی ایجاد کنید
۳. به طور مؤثر با ذینفعان پروژه، تعامل کنید
۴. روی ارزش تمرکز کنید
۵. سیستم را بشناسید، ارزیابی کنید و به تعاملات سیستم پاسخ دهید
۶. رفتار یک رهبر را در پروژه داشته باشید
۷. با توجه به محیط و فضای سازمان، مدیریت پروژه را متناسب سازی کنید
۸. کیفیت را هم در فرآیندها و هم در اقلام قابل تحویل پروژه، جاری نمائید
۹. پیچیدگی را راهبری کنید
۱۰. پاسخ‌های بهینه برای ریسک‌های پروژه بیابید
۱۱. با آغوش باز، سازگاری و انعطاف پذیری را اجرا کنید
۱۲. تغییر را برای رسیدن به وضعیت مطلوب، فعال کنید
منبع خبر: مرکز مدیریت پروژه افق، مؤسسه پویش پایدار
نظر شما :