گزارش روز هشتم جشنواره دانشگاه تهران دیجیتال

نشست دانشگاه دیجیتال و زیرساخت‌های دولت الکترونیک (حکمرانی داده و خدمات برخط)
آقای دکتر مقصود عباس پور، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و مدیر کل فناوری اطلاعات وزارت عتف، به تشکیل خوشه‌های مختلف در در دولت الکترونیکی اشاره داشته و خوشه ۱۴، موسوم به آموزش و پژوهش را شامل: زیر خوشه‌های وزارت عتف، بهداشت، آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد و مرکز خدمات حوزه علمیه معرفی کردند. دکتر عباس پور: «هدف خوشه‌ها تعامل پذیری است؛ به گونه‌ای که همه فعالیت‌های زیر خوشه‌ها در سامانه خوشه ۱۴ یکپارچه شوند. در این راستا نیاز به یکسان سازی و استانداردسازی نظام کدینگ احساس می‌شود. هم اکنون بانکی از کدگذاری‌های دانشگاه‌ها وجود دارد که دانشگاه‌ها برای یکسان سازی می‌توانند از این کدها استفاده کنند».
آقای مهندس موذنی، مجری توسعه دولت الکترونیکی سازمان امور دانشجویان، اصلی‌ترین اقدام انجام شده جهت توسعه الکترونیکی و در راستای تحول دیجیتالی را استقرار سامانه جامع امور دانشجویان (سجاد) معرفی کردند. ایشان مشکلات موجود پیش از استقرار این سامانه را بیان کردند و ایجاد بانک اطلاعاتی متمرکز، افزایش دقت عمل و کاهش خطای انسانی، شفاف سازی، ایجاد وحدت رویه و کاهش تردد ارباب رجوع را به عنوان فرصت‌هایی که استقرار سامانه سجاد فراهم نموده، نام بردند. ایشان در خصوص فرصت‌های فراهم شده توسط سامانه سجاد به ایجاد بانک اطلاعاتی متمرکز اشاره کردند و اظهار کردند که آمارهای موجود، حکایت از موفقیت در این زمینه را دارد. دکتر موذنی اضافه کردند که فرصت دیگر، شفاف سازی در قالب استفاده از کد QR در ارسال الکترونیکی تاییدیه تحصیلی، کارنامه آزمون زبان و … است و برای سومین فرصت می‌توان به خدمت رسانی مؤثر و کارا بدون نیاز به مراجعه حضوری برای درج مهر تاییدیه مدرک تحصیلی، معادل سازی مدرک خارجی، دریافت ارز دانشجویی، دریافت کارنامه آزمون زبان و دریافت عملکرد مراکز تابعه یاد کرد. به علاوه، برخی از خدماتی که بر بستر آنلاین ارائه می‌شوند نیز معرفی شدند.
در ادامه نشست، آقای دکتر سید امید فاطمی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و رئیس مرکز فناوری‌های دیجیتالی دانشگاه تهران، بیان کردند: «معتقدم که دولت الکترونیک و به طبع آن آموزش عالی، باید به دنبال استقرار نظام مدیریت یکپارچه دانش / اطلاعات باشد. در این راستا در گذشته کمیته نظام اطلاع رسانی علم و فناوری به منظور نگاشت نهادی و به دنبال آن نظام بندی اطلاعات شکل گرفت. ما به نظامی احتیاج داریم که داده را به موقع ثبت کند. مکانی که مناسب ثبت داده است کجاست؟ ما معتقد هستیم همان جایی که داده تولید می‌شود و آن را نظام ثبتی نام نهادیم. برای این کار باید استانداردها و شیوه نامه‌ها تدوین شوند و سپس سامانه‌ها ایجاد شوند. در فرایندهای مختلف نقاط قابل توجهی وجود دارد که باید داده در آن نقطه ثبت شود. باید بتوان این نقاط را شناسایی کرد. بدین منظور به بهترین تجربه مراجعه کردیم. نظام CRIF جهت ثبت، انتقال و مدیریت داده از استاندارد CERIF استفاده می‌کرد. ما استاندارد IRIF مشابه CRIF را ایجاد کردیم. بدین ترتیب که سامانه‌های تحقیقاتی کشوری در قالب سمات هایی (سامانه مدیریت اطلاعات تحقیقاتی) دسته بندی شدند. در کف آن، سمات سازمان (داده‌های یک سازمان و ارقامش اینجا ثبت می‌شوند) قرار داشت. سمات های سازمانی داده‌ها را در سمات وزارت متبوع خود ثبت می‌کردند و در انتها، داده‌های سمات وزارت‌های مختلف در سمات ملی ثبت می‌شد. ولی این چرخه کاملاً شکل نگرفت».
آقای دکتر سید امیر اصغری توچائی، استادیار دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه خوارزمی و مشاور دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، توضیحاتی در خصوص پروژه استعلام اصالت مدارک تحصیلی آموزش عالی ارائه کردند. ایشان در این باره توضیح دادند: «در فرایند قبلی، فرد با حضور فیزیکی و صرف کاغذ، درخواست خود را به وزارت عتف طرح می‌کرد و وزارت مذکور سایر مکاتبات لازم را انجام می‌داد. اما ما همانند آقای دکتر فاطمی معتقدیم که درخواست باید در مرجع تولید کننده مدرک طرح شود. هم اکنون، سر خوشه‌های خوشه ۱۴ (وزارت عتف، بهداشت ، آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد و مرکز خدمات حوزه علمیه) به درگاه واحد استعلام گواهی تحصیلی متصل شده‌اند. بنابراین ابتدا درخواست به این سامانه ارسال و با توجه به کد QR پاسخ تهیه و ارسال می‌شود. شاید سوال شود چرا به جای QR از کد ملی که یکتا است استفاده نشد؟ به دلیل محدودیت‌های حقوقی (اطلاعات مدرک تحصیلی محرمانه تلقی شده و استفاده از کد ملی خطر افشا را افزایش می‌داد) از کد QR استفاده شد».

نشست یکپارچگی دانشگاه‌های دیجتال- چیستی و چرایی
در این نشست که با حضور مدیران ارشد فناوری اطلاعاتِ برخی از دانشگاه‌های بزرگ (سطح یک) همراه بود، در خصوص یکپارچگی دانشگاه‌های دیجیتال اظهار نظر شد. محورهای نشست مذکور شامل مواردی چون: مفهوم سازی دانشگاه دیجیتال، تأثیر تحول دیجیتال بر روی فرآیندهای اکوسیستم دانشگاهی، اقدامات صورت گرفته در راستای تحقق دانشگاه دیجیتال و هم افزایی دانشگاه‌ها در مسیر دیجیتالی سازی بود.
در ابتدای نشست، دکتر مصطفی صالحی، معاون سامانه‌های اطلاعاتی مرکز فناوری‌های دیجیتالی دانشگاه تهران، به ارائه گزارشی از فعالیت‌های شورای هم اندیشی مدیران فناوری اطلاعات و یادگیری الکترونیکی دانشگاه‌های سطح بزرگ پرداختند. ایشان بیان کردند که این شورا از آذر سال ۱۳۹۹ با محوریت دانشگاه تهران، به عنوان دبیرخانه شورای مذکور تشکیل شده است و متشکل از سه کارگروه اصلی (۱) سامانه‌ها / نرم افزار / محصول و خدمات، (۲) زیرساخت / سرور / شبکه / امنیت و (۳) اجرای یادگیری الکترونیکی است. ایشان ضمن اشاره به موضوعات مورد بررسی در صحن عمومی و کارگروه‌ها، تصریح کردند که از سال گذشته تاکنون، بیش از ۲۵ جلسه در سطح صحن عمومی و کارگروه‌ها تشکیل شده است.
دکتر صالحی ارتباط نزدیک‌تر مدیران فاوای دانشگاه‌های سطح یک، هم افزایی و انتقال تجارب بین آنها را از جمله مهمترین اهداف این شورا عنوان کرد. همچنین ایشان ضمن بیان دستاوردها و خروجی¬ های شورا، به مصوبات اجلاس رؤسای دانشگاه‌های بزرگ کشور در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۰، که مرتبط با اقدامات شورای مدیران فاوا بوده است اشاره کردند. این مصوبات شامل: (۱) تنظیم تفاهم نامه‌ای جهت ایجاد کنسرسیوم میان دانشگاه‌های مذکور در خصوص بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات برای خدمات دانشگاهی و یادگیری الکترونیکی، (۲) تنظیم توصیه نامه نحوه اجرای مشترک دوره‌ها و اشتراک گذاری محتوای الکترونیکی.
در ادامه‌ی این نشست، آقای دکتر حسینی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه فردوسی مشهد، گفتند: «دیجیتالی شدن باید در دو محور استراتژی و ساختار سازمان تحقق یابد. دانشگاه فردوسی مشهد در راستای دیجیتالی شدن، اقدام به پیاده سازی مدیریت متمرکز، تهیه نقشه فرایند دانشگاه، توسعه یکپارچه سامانه‌های دانشگاه فردوسی مشهد (سدف )، توسعه و نگهداری زیرساخت داده و شبکه، توسعه سامانه‌های مدیریت محتوا و توسعه سامانه‌های مدیریت اطلاعات (MIS) نموده است. می‌توان در سایه هم افزایی دانشگاه‌های بزرگ در قالب اشتراک منابع دانشی، اشتراک تجربه‌های عینی، هم افزایی توان فناوری و زیرساخت و اشتراک پلتفرم‌های عملیاتی به سمت دانشگاه دیجیتال حرکت نمود». ایشان تحول دیجیتالی را چیزی از جنس استراتژی عنوان کردند و دیجیتالی شدن را تغییر نگرش در اداره دانشگاه با استفاده حداکثری از توسعه تکنولوژی دیجیتال در همه‌ی جنبه‌ها و تحولات ناشی از آن تعریف کردند. همچنین ایشان تحول دیجیتال را زیر مجموعه تحول سازمانی برشمرده و آن را به عنوان مجموعه اقدام‌های دانشگاه برای بکارگیری تکنولوژی‌های جدید دیجیتالی و بهره برداری از منافع معرفی کردند.
آقای دکتر امینی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه صنعتی شریف، بیان کردند: «برگزاری آنلاین انواع جلسات در دانشگاه با اقبال خوبی روبرو شده است. برای حرکت به سمت دانشگاه دیجیتال، دانشگاه‌ها نیاز به تعامل، اشتراک گذاری منابع علمی، استفاده سیستم پردازشی بین دانشگاهی توزیع شده، اشتراک گذاری منابع پردازشی، اشتراک گذاری نرم افزارها و سامانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و اشتراک داده دارند. در کنار این موارد راه اندازی دوره‌های مشترک و رشته‌های میان رشته‌ای در دانشگاه مجازی، کمک حال تحول دیجیتالی خواهد بود».
آقای دکتر فرهادنیا، رئیس مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه تبریز، دغدغه‌های دانشگاه در خصوص زیرساخت، سامانه‌های غیر یکپارچه، رویکرد، استانداردهای آموزشی و ایجاد مهارت (برای استاد، دانشجو، کارکنان، خانواده) را توضیح دادند. ایشان تصریح کردند که دغدغه‌های اصلی عبارتند از: پایداری (سامانه و شبکه)، تجهیزات لازم، قابلیت توسعه یافتگی (سامانه و شبکه) و انگیزه نیروی انسانی است. همچنین ایشان اشاره کردند که بیشترین توفیق در حوزه مالی اداری و حوزه دانشجویی و کمترین توفیق در حوزه پژوهش، آزمون و آموزش است.
آقای دکتر خیام باشی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه اصفهان، ارائه تجربه جذاب به ذی‌نفعان را هدف دانشگاه دیجیتال معرفی کردند. ایشان گفتند: «بسترهای زیر ساختی و سامانه‌ای فراهم شده در دانشگاه اصفهان، زمینه ارتباط با صنعت مثل فولاد را افزایش داده است که موجب برگزاری دوره تخصصی برای آنها شده است».
آقای دکتر شفیعی¬ نژاد، رئیس مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه تربیت مدرس را در حال گذار بر مبنای برنامه راهبردی پنج ساله این دانشگاه معرفی کردند. ایشان ذکر کردند که دستاورد حاصل از این برنامه در ساختار سازمانی دانشگاه تبلور یافته است و ایجاد معاونت برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات از زمره آن است.
آقای دکتر دیانت، معاون مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه علم و صنعت ایران، رویکرد برون‌سپاری را راهکار همکاری دانشگاه‌های بزرگ معرفی و هم افزایی را عامل مهم در رفع مشکلات قلمداد نمودند. ایشان افزودند: «هم افزایی در قالب کنسرسیوم -که نقش حامی را بر عهده دارد و در آن دانشگاه‌ها به یکدیگر سرویس می‌دهند- قابل اجرا است. به وسیله هم افزایی می‌توان بر چالش‌هایی همچون رقابت، مقابله با مشکل، تغییرات در دانشگاه، اینرسی موجود در دانشگاه دولتی و هزینه و پایداری نیروها غلبه کرد».

نمایشگاه مجازی - واحدهای مرکز فناوری‌های دیجیتالی
در این نمایشگاه، کلیپ معرفی واحدهای مختلف مرکز فناوری‌های دیجیتالی توسط مدیران مربوطه به نمایش درآمد. در طول نمایشگاه، کارشناسان مرکز فناوری‌های دیجیتال در غرفه‌های تدارک دیده شده، آماده پاسخگویی به سوالات بازدیدکنندگان بودند. شایان ذکر است که غرفه‌های نمایشگاه از طریق https://event.ut.ac.ir/#/exhibitions قابل دسترس است.

سخنرانی (به زبان انگلیسی) دکتر فرانسیس سانتاناچ با موضوع آینده آموزش عالی، نحوه ترویج نوآوری‌های هوش مصنوعی و چت بات ها
Francesc Santanach, The Future of Higher Education. How to promote innovations like AI & Chatbots

دکتر فرانسیس سانتاناچ، معمار سازمان EdTech از دانشگاه اوبرتا کاتالونیای اسپانیا، در خصوص آینده آموزش عالی، نحوه ترویج نوآوری‌های هوش مصنوعی و چت بات ها توضیحاتی ارائه کردند. دانشگاه اوبرتا کاتالونیا یک دانشگاه کاملاً باز آنلاین محسوب می‌شود که در سال ۱۹۹۴ در بارسلونا تأسیس شد. در اولین دوره در سال ۱۹۹۵ بالغ بر ۲۰۰ دانشجو جذب کرده است. یکی از اولین دانشگاه‌هایی بوده است که به طور انحصاری به صورت آنلاین فعالیت می‌کند. هم اکنون با بیش از ۸۵۷۰۰ فارغ التحصیل و ۷۷۵۰۰ دانشجو، از بزرگترین دانشگاه‌های اسپانیا است. دکتر سانتاناچ، نحوه تغییر رویکرد فناوری دانشگاه همزمان با رشد بازار و پذیرش فناوری‌های آموزش الکترونیکی را توضیح دادند. ایشان در مورد فناوری‌های نوآورانه‌ای مانند هوش مصنوعی و چت بات ها در راستای تحول دیجیتالی و ارتقای موقعیت دانشگاه صحبت کردند. ایشان بیان کردند که چت بات مکالمه گر، مبتنی بر وظیفه (ربات دستیار) از هوش مصنوعی استفاده نمی‌کند. چت بات مکالمه گر موضوعی (ربات یادگیری) از هوش مصنوعی استفاده می‌کند. چت بات ترکیبی، ربات‌هایی برای بهبود ابزارهای EdTech هستند. ربات‌ها برای کارهای گوناگون طراحی شده‌اند. ربات ارزیابی جهت یادگیری برای دانش آموزان، طراحی/ارزیابی برای مربیان، ربات مدرس جهت دستیار برای دانشجو و استاد، ربات آزمایشگاهی جهت یادگیری برای دانش آموزان، دستیار مربیان و پروژه Botter -که یک ربات سخت افزاری است- از جمله نمونه‌هایی بود که ایشان اشاره کردند. به عقیده ایشان، برخی چت بات ها نیاز دارند داده‌هایی را خوانده و توسط هوش مصنوعی پاسخ دهند و طبعاً در صورت عدم نیاز به خواندن داده، (چت بات وظیفه‌ای) نیازی به هوش مصنوعی ندارند.

نشست نیازهای فناورانه دانشگاه تهران دیجیتال (Reverse Pitch)
این نشست که محور آن طرح نیازهای فناورانه مورد نیاز در راستای دیجیتالی شدن دانشگاه تهران بود، با مدیریت آقای محمد صادق شفیعی، مدیر اجرایی مرکز نوآوری کارولوکس (کلیک) و با حضور اعضای نشست شامل: دکتر سید امید فاطمی، رئیس مرکز فناوری‌های دیجیتالی دانشگاه تهران، دکتر مصطفی صالحی، معاون مرکز فناوری‌های دیجیتالی دانشگاه تهران، دکتر هادی ویسی، معاون علمی مؤسسه دهخدا و امیرعلی صدر دادرس، مسئول راه اندازی دپارتمان نوآوری مرکز فناوری‌های دیجیتالی دانشگاه تهران برگزار گردید. در این نشست، هر کدام از اعضای پنل با توجه به تجربیات خود و بررسی‌ها و مصاحبه‌ها، از نیازهای استقصا شده در راستای دیجیتال شدن دانشگاه تهران صحبت کردند. برخی از نیازمندی‌های طرح شده عبارت بودند از: سامانه تألیف لغت نامه برای زبان فارسی (مؤسسه دهخدا)، پلتفرم داده باز (Open Data Platform)، سرویس کسب درآمد از سامانه بیان و پلتفرم تولید چابک محتوای AR/VR.